O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi delegatsiyasi Qishloq xo‘jaligida bilim, innovasiyalar va agroxizmatlar milliy markazi (AKIS) rahbarlari, ekspertlari bilan birgalikda Irlandiyada xizmat safarida bo‘lib keldi.

Tashrif doirasida delegatsiya aʼzolari Irlandiya Milliy botanika bog‘ida bo‘lishdi. Bog‘ hududida agrosanoat majmuasida ilmiy ishlanmalar, taʼlim va agroxizmatlar organi hisoblangan TEAGASC davlat agentligi tarkibiga kiruvchi Meva-sabzavotchilik kolleji joylashgan. Bu kollejda talabalar va qisqa muddatda taʼlim oluvchilar (5-6 oylik kurslar) mevachilik, o‘rmonchilik, gulchilik, sabzavotchilik (ochiq va himoyalangan joylarda), kartoshkachilik va qo‘ziqorin yetishtirish yo‘nalishlari bo‘yicha o‘qishadi. Kollej direktori Jon Mexlern va Teagasc agentligi taʼlim bo‘limi boshlig‘i Anna-Maria Batler tomonidan Irlandiyaning agrar yo‘nalishdagi kollejlari va  Milliy botanika bog‘i bo‘yicha maʼlumot berildi.

Taʼkidlanishicha, ushbu kollejlarning aynan Milliy botanika bog‘ida joylashganligi talabalarga noyob taʼlim imkoniyatini taqdim etadi. Ushbu bog‘da 1812-yildan beri sifatli o‘qitish anʼanasi mavjud bo‘lib, talabalarni bog‘dorchilikka o‘rgatishadi. Ayni paytda barcha kurslarda 300 nafar talaba tahsil olmoqda.

O‘quv dasturi yo‘nalishlarga mos ravishda shakllantirilgan. Talabalar kollejdagi 6-darajadan keyin fermer xo‘jaliklarida faoliyat yuritishi mumkin, lekin keyingi vaqtlarda maʼmuriyat ularni 7-8 darajalarni (ushbu daraja bakalavr darajasi bilan tenglashtiriladi) olish uchun ham taʼlimni davom ettirishlarini targ‘ib qilishmoqda. Sababi ushbu darajalarni olgan bitiruvchilar Irlandiyada professional bilim va tajribaga ega mutaxassis deb tan olinadi.

Qishloq xo‘jaligi vazirligi vakillari Teagasc agentligining Bilim tarqatishda aholini qamrab olish va axborot-innovatsiyasi (KT Outreach and Innovation) bo‘limi rahbari Mark Gibson tomonidan tashkil etilgan seminarda ishtirok etishdi. Mark Gibson tinglovchilarni Teagasc faoliyatida barcha ishtirokchilarning funksional bog‘liqlik jarayoni batafsil tasvirlangan organigrammasi bilan yaqindan tanishtirdi. Seminar davomida zamonaviy uslublardan biri sifatida e-learning moduli yaratilishi va uning fermerlar bilim saviyasini oshirishdagi o‘rni alohida taʼkidlandi. Teagasc o‘z faoliyatida elektron pochta marketingi, innovatsion videolavhalarni tarqatish, ijtimoiy tarmoqlarni yuritish, vebinarlar, treninglar o‘tkazishda raqamli kommunikatsiya tizimlaridan keng foydalanib kelayotgani aytildi.

Delegatsiya aʼzolari shuningdek, Dublin universitetiga uning Qishloq xo‘jaligi va oziq-ovqat fanlari fakulteti bilan yaqindan tanishish maqsadida tashrif buyurishdi.

University College Dublin (USD) 1854-yilda tashkil topgan va Yevropaning yetakchi universitetlaridan biri hisoblanib, bakalavr, magistratura va PhD yo‘nalishlarida taʼlim beradi. Bu yerda innovatsion ilmiy-tadqiqotlar ham olib boriladi. Universitet nafaqat Irlandiyadagi, balki dunyodagi global muammolarni o‘rganadi, bugungi kunda taʼlim dargohida 152 mamlakatdan 37 000 dan ortiq talaba tahsil oladi.

Universitetning “2020-2024-yillar uchun kelajakka ko‘tarilish strategiyasi” ga muvofiq, USDdagi tadqiqot va innovatsiyalar spektri alohida olimlar, tadqiqot guruhlari, startap kompaniyalari hamda sanoat va boshqa hamkorlar bilan keng ko‘lamli hamkorlikni o‘z ichiga oladi.

Qishloq xo‘jaligi vazirligi xodimlari fermerlar jurnali rahbariyati bilan uchrashish uchun Ofalli hududida joylashgan Tullamor ko‘rgazmali fermer xo‘jaligiga borishdi. Har hafta 60 ming nusxada nashr etiladigan jurnalni 120 mingta fermer xo‘jaliklari doimiy kuzatib borishadi. Unda fermerlarning muammolari, olib borilayotgan ilmiy-tadqiqotlar va qishloq xo‘jaligi sohasidagi siyosiy faoliyat bo‘yicha maqolalar berib boriladi. Jurnal tomonidan ko‘rgazmali fermer xo‘jaligi tashkil etilgan bo‘lib, u chorvachilik sohasida faoliyat olib boradi. Har yili mazkur xo‘jalikdagi ishlarni mingga yaqin fermerlar kelib o‘rganib ketadi. 80 gektar maydondagi xo‘jalikda 100 boshga yaqin naslli qoramollar hamda 250 boshga yaqin qo‘ylar ko‘paytirib kelinmoqda. Ahamiyatlisi, ko‘rgazmali xo‘jalik mobil dastur orqali boshqariladi. Poda harakati, ozuqa sarfi va shu kabi maʼlumotlar ushbu mobil dasturga doimiy tarzda kiritib boriladi.

Tashrif doirasida Irlandiya fermer xo‘jaliklarining eng yirik kooperatsiyasi bo‘lgan Tirlan uyushmasi faoliyati o‘rganildi. Fermerlarga qarashli mazkur kooperativ jahon bozorida birinchi darajali muvaffaqiyatga erishgan hamda Irlandiyaning eng yirik sut mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilari qatoriga kiradi. Fermerlar boshqaradigan ushbu muassasada 11 ta qayta ishlash korxonasi, 52 ta qishloq xo‘jaligi filiali, 2 ming nafardan ortiq xodimlar mavjud hamda 2022-yili 3 mlrd yevro daromad olinishi rejalashtirgan.

Irlandiya qishloq xo‘jaligida bilim va innovatsiyalar tizimi (AKIS) hisoblangan Tegask davlat agentligining Grenj shahrida joylashgan Chorvachilik va yaylovlar ilmiy-tadqiqot markazidagi o‘rganish ishlari vazirlik delegatsiyasi aʼzolarida katta qiziqish uyg‘otdi. Ushbu ilmiy muassasa 2 ta yo‘nalish: hayvonlar va biofanlar hamda yaylovchilik bo‘yicha tadqiqotlar olib boradi. Markazda fermer xo‘jaliklari faoliyatida yuzaga kelayotgan masalalar, chorva hayvonlaridan go‘sht yetishtirish jarayonida atrof-muhitga karbon gazlarini ishlab chiqarishni kamaytirish, sifatli go‘sht yetishtirish, yuqori mahsuldor hayvonlarni ko‘paytirish bo‘yicha ilmiy izlanishlar olib boriladi.

Chorvachilik va yaylovlar ilmiy-tadqiqot markazining Kork shahrida joylashgan Yaylovchilik departamentiga borilganda, ilmiy xodim Maykl O Leriy departament faoliyati bo‘yicha to‘liq maʼlumot berib o‘tdi. 2013-yili izlanuvchilar tomonidan “PastureBase Ireland” (Irlandiya yaylovlar bazasi) mobil ilovasi ishlab chiqilgan bo‘lib, bugungi kunda u butun Irlandiya bo‘ylab ommaviy foydalanilmoqda. Mobil ilovaga maʼlumotlar fermer xo‘jaliklari, maslahatchilar va talabalar tomonidan kiritib boriladi hamda Tegask davlat agentligi mutaxassislari tomonidan tahlil etiladi, shuningdek, yaylovlarning umumiy hosildorlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha ilmiy asoslangan xulosalar kiritiladi. Mazkur mobil ilova orqali fermer xo‘jaliklari o‘z yaylovlarida mavjud ozuqalar miqdori va ularning o‘sishi bo‘yicha maʼlumotlarni kuzatib borish imkoniyati mavjud.

Navbatdagi manzil Tegask davlat agentligining Kork shahrida joylashgan Oziq-ovqat tadqiqoti markazi bo‘ldi. Markaz oziq-ovqat xavfsizligi, biofan, oziq-ovqat sifati, kimyosi va texnologiyasi, sanoati kabi yo‘nalishlarda faoliyat olib boradi. Maqsadi esa oziq-ovqat korxonalarining raqobatbardoshligini oshirish, oziq-ovqat mahsulotlarini diversifikatsiya qilishni rag‘batlantirish/mahsulot portfelini kengaytirish, qo‘shilgan qiymatni oshirish, ilmiy asoslangan takliflarni taqdim etishdir.

Kork kolleji universiteti (University of College Cork) faoliyati bilan tanishuv chog‘ida professor Frank Bukliy universitet bo‘yicha batafsil maʼlumotlar berdi. Ushbu OTMning Biologiya, yer va atrof-muhit fanlari fakulteti Tegask davlat agentligi bilan o‘zaro hamkorlikda faoliyat olib boradi. Taʼlimning 70 foizi auditoriyada, 30 foizi amaliyotda o‘tkaziladi. 3-4 bosqichda talabalar fermer xo‘jaliklari, ishlab chiqarish korxonalarida amaliyot o‘taydilar. Universitet talaba va professorlari uchun Oziq-ovqat tadqiqoti markazida ilmiy izlanishlarni olib borish uchun imkoniyatlar yaratilgan.

Tashrif davomida Irlandiya qishloq xo‘jaligi sohasida maslahatlar berish bo‘yicha xususiy tizimda faoliyat olib boruvchi Qishloq xo‘jaligi konsultantlari uyushmasi rahbari Brein Karroll bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Ushbu uyushmaga 1979-yili asos solingan bo‘lib, 1981-yilda Irlandiyaning mustaqil qishloq xo‘jaligi maslahatchilari uyushmasi sifatida ro‘yxatga olingan. Uyushmaga jami 55 ming (umumiy xo‘jaliklarning 40 foiziga yaqin) fermer xo‘jaliklari aʼzo. Uning Irlandiya bo‘ylab 165 dan ortiq xizmat ofislari, 280 nafarga yaqin qishloq xo‘jaligi, 11 nafar o‘rmon xo‘jaligi bo‘yicha mutaxassislari mavjud. Uyushma turli ishlab chiqaruvchilarning mahsulotlarini reklama qilish, qishloq xo‘jaligi sohasida maslahat bilan xizmat ko‘rsatish orqali o‘zini o‘zi moliyalashtiradi.

Shu tariqa O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi delegatsiyasi vakillarining Irlandiyaga bo‘lgan qiziqarli va hodisalaru tashriflarga boy safari nihoyasiga yetdi.

Ташриф давомида Италиянинг узумчилик ва виночилик бўйича илғор тажрибаси билан танишилди ҳамда Неапол шаҳридаги ўрта асрларга оид “Кастел-дел-Ово” (Cастел ДеллЪОво) қалъасида ўтказилган “Медитерранео Wине&Фоод анд Травел” халқаро кўргазмасида иштирок этилди.

Тадбирнинг очилиш маросимида Италия ташқи ишлар ва халқаро ҳамкорлик вазири Луижи Ди Маё, Европарламент аъзоси Лючиа Вуоло, Марокаш қишлоқ хўжалиги вазири Амине Лагриди, Италия қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари уюшмаси президенти Жанфранко Гречи, Италия қишлоқ хўжалиги вазирлиги вакиллари ва бошқалар иштирок этди.

Халқаро кўргазма доирасида Италиянинг Ўзбекистон билан ҳамкорликка қизиқиш билдирган “Cонсорзио Тутела Вини Дъирпиниа”, “Cонсорзио Тутела Моззарелла Ди Буфала Cампана”, “Cонфимеа”, “Фоод бй Италй”, “Cантина Морониа”, “Гелати Алоҳа”, “Фагри Фоод”, бошқа консорсиум ва компаниялари билан музокаралар ўтказилди.

Италия вакиллари учун Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги, узумчилик ва виночилик тармоғи салоҳияти тўғрисида тақдимот ўтказилди. Унда соҳа ривожи бўйича кўрилаётган саъй-ҳаракатлар, ишлаб чиқариш корхоналари, хусусан инвесторларга тақдим этилаётган имтиёзлар ҳақида сўзлаб берилди. Тошкент вилояти Паркент туманида жорий йил кузида илк бор ўтказилиши режалаштирилган “Узум сайли” халқаро фестивали алоҳида таъкидланди.

Бўлиб ўтган музокаралар натижасида Тошкент вилояти ҳокимлиги ва Италия қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари уюшмаси ўртасида келгуси ҳамкорлик тўғрисида меморандум имзоланди.

Келишув томонлар ўртасида ўзаро савдо алоқаларини ўрнатиш, Италия озиқ-овқат брендларини мамлакатга жалб қилиш, бизнес миссияларни уюштириш ҳамда Европа Иттифоқи стандартларига мос маҳсулотларни ишлаб чиқариш бўйича малака ошириш курсларини йўлга қўйишни назарда тутади.

Учрашувда Италия қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари уюшмаси президенти Жанфранко Гречи Паркент туманида ўтказиладиган “Узум сайли” халқаро фестивалини ташкил этишга яқиндан кўмаклашишга тайёрлигини билдирган.

Фарғона вилоятининг Олтиариқ туманида 1000 гектарлик адир узумзорга айлантирилди. Лойиҳа вилоят ҳокимлиги томонидан амалга оширилиб, боғ 45 кунда тайёр ҳолга келтирилган. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев май ойида Фарғонага ташрифини Олтиариқдан бошлаган эди ва ушбу узумзорда бўлиб, уни ташкил қилган фаоллар билан учрашганди.

“Дарё” мухбири боғнинг ҳозир қандай ҳолатда экани, кўчатлар қай даражада кўкарганини аниқлаш мақсадида узумзорга борди. Мазкур узумзор барпо этилишида фаол қатнашган, узумчилик бўйича мутахассис Ҳусанбой Ғофуров боғ кимларга бўлиб берилаётгани ҳақида маълумот берди.

“Олтиариқликлар бу боғни Катта Фарғона канали қурилишидан кейинги энг улкан иш бўлди, дейишмоқда. Узум боғи 45 кун ичида мана шу ҳолатга келтирилди. 2-3 йилдан сўнг, кўчатлар ҳосил бера бошлайди. Адир бўлишига қарамай, бу ёқда ер ҳам яхши, сув ҳам муаммо эмас. 1 гектар ердан 15 тонна ҳосил олиш мумкин. Эрта баҳорда экилган узумлар бўйи бугун ярим метрдан ошди. Бу ерлар “Темир дафтар”га киритилган ва ёш оилаларга 20-25 сотихдан, 7 йилга (3 йиллик имтиёз билан) 14 фоизли кредит асосида тақсимлаб берилди. Энг яхши томони, 7 йил давомида 25 миллион сўм тўлангач, бу ерлар хусусий мулкка айланади. Кўчатлар ҳам, токлар ҳам кредит маблағлари ичига киради ва боғ эгасига тайёр ҳолатда топширилади”, – деди у. Маълум қилинишича, ҳозир боғ учун ажратилган 1000 гектардан 560 гектарига узумлар экиб бўлинган. Меваларни суғориш техникалар ёрдамида бажарилади ва бунга алоҳида ишчилар бириктирилган. Боғга ризамат, кишмиш, келин бармоқ, мерс, ҳусайни каби узум навлари экилган. Олтиариқ тумани ҳокимлигининг маълум қилишича, узумзордаги 20 сотих ердан бир йилда 56 миллион сўм фойда кўриш мумкин. Энг муҳими 4000 та иш ўрни яратилади. Узум боғга кўчат экиш бўйича иш бошқарувчи, агроном Исъҳоқжон Бойматов Президент Шавкат Мирзиёевнинг ушбу боғга ташрифини қувонч билан ёдга олди. “Давлатимиз раҳбари узумзорни кўриб жуда хурсанд бўлдилар. Шундай нотекис қир-адирларда боғ барпо қилингани Президентни қувонтирди. “Ғаллаорол (Жиззах) томонларда текис адирликлар турибди. У ёқларда ҳам шу ердагидан ўрганиб, боғ қилса бўлади-ку. Шу ерда ҳаёт бўлса, одамлар келади: уй, мактаблар қурилади, келажак пайдо бўлади. Яна қанча қанча адирликлар ётибди. Бу тизимни бутун республикага жорий қилиш керак”, дедилар. Узумзорда мен билан гаплашдилар. Миннатдорлик билдириб, хурсанд бўлдилар. Давлат раҳбарига биз узумчилик бўйича янги тизим яратиб бердик, дедим. Президентда бу боғни кўриб бошқача фахр пайдо бўлди”, – дейди у. Узумзор таъминотчиси Элмурод Назаровнинг айтишича, адирга узум кўчатларидан ташқари бошқа бир қанча экинлар ҳам экилган. “Бу ерга узумлардан ташқари тарвуз, қалампир, булғор қалампири, ловия ҳам экиб бердик. Экинлар учун сув 280 метр чуқурликдан чиқарилмоқда. Ҳар 50 гектар ерга битта мембрана ўрнатилган. Битта мембрананинг атрофида 3-4 тадан дренажи мавжуд. Ундан мембрананинг ичига сув тушиб тўпланади ва томчилаш усули билан ер ичига тарқатилади. Ҳамма кўчатлар бехато кўкарган. 1 гектар ерга 550 тупдан узум экилди. Ҳозирда биринчи битирилган 300 гектар ердан илк тарвуз ҳосилини олдик. Шу ерларда шунақа ерлар бор экан билмай юрган эканмиз. Бу даражада чиройли бўлишини биров ақлига сиғдира олмасди. Тупроқ яхшилигидан ҳеч қандай дориларсиз ҳам тарвузлар пишмоқда”, – деди мутахассис. Айтилишича, узумларни экспорт қилиш бўйича кластерлар ташкил қилинмоқда. Маҳаллий тадбиркорлар ҳам меваларни сотиб олишлари мумкин. Шу билан бирга, ҳудудда катта сиғимли музлаткичли омборлар ва 2 та маиший хизмат кўрсатиш шохобчалари барпо этилади.

Манба: https://daryo.uz/2022/06/15/katta-fargona-kanali-qurilishidan-keyingi-ulkan-ish-oltiariqdagi-1000-gektarlik-adirda-barpo-etilgan-uzumzordan-reportaj/?utm_source=@daryo

Для связи с редакцией используйте адрес электронной почты - info@agronews.uz